Waarom een dagschema uniek is voor ieder kind

Er bestaat een hardnekkige overtuiging dat jonge kinderen allemaal hetzelfde dagschema moeten volgen: vroeg opstaan rond 7 uur en in bed om 19 uur. Maar als we kijken naar de natuurlijke slaapbehoeften en bioritmes van kinderen, zien we dat er geen one-size-fits-all schema bestaat. Ieder kind heeft een eigen ritme dat aansluit bij zijn biologische klok, behoeften en levensstijl. Dit blijkt niet alleen uit praktijkervaring, maar wordt ook ondersteund door wetenschappelijk onderzoek.

Neem nu het dagschema van mijn zoontje, Dré. Zijn ritme wijkt sterk af van de zogenaamde standaard, maar werkt perfect voor hem:

Ochtend: Dré wordt wakker tussen 8:00 en 9:00 uur. Dit betekent dat hij voldoende rust krijgt en niet wordt geforceerd om op te staan terwijl zijn lichaam daar nog niet klaar voor is.
Voormiddag: Rond 9:30-10:00 eet hij fruit, een rustig moment om de dag goed te starten.
Middag: Rond 13:00 drinkt hij melk of moedermelk en gaat daarna om 13:30 slapen. Dit is zijn natuurlijke rustmoment.
Namiddag: Hij wordt wakker tussen 15:00 en 15:30 en eet een boterham.
Avondeten: Rond 18:00-18:30 eet hij groenten en eet hij eventueel nog wat mee met mama en papa.
Avondroutine: Rond 20:40 wordt hij klaargemaakt voor de nacht en drinkt hij opnieuw melk of moedermelk. Tegen 21:00 ligt hij in bed, en rond 21:30 slaapt hij.

Dit schema is in lijn met zijn natuurlijke slaap-waakritme, en dat is precies waar wetenschappelijk onderzoek het belang van onderstreept.

Wat zegt de wetenschap over slaapritmes?

Ochtend- en avondmensen

In hun invloedrijke studie onderzochten Horne en Ostberg (1996) hoe de biologische klok bij mensen werkt en waarom sommige mensen van nature ochtend- of avondmensen zijn. Zij ontwikkelden de bekende soort enquête waarmee werd aangetoond dat er een brede variatie bestaat in slaapvoorkeuren:

Sommige mensen (en dus ook kinderen) zijn natuurlijke ochtendmensen en functioneren het beste als ze vroeg opstaan en vroeg naar bed gaan.
Andere mensen zijn avondmensen, die later actief zijn en zich slechter voelen als ze te vroeg moeten opstaan.
De meeste mensen bevinden zich ergens tussen deze twee uitersten, maar de ene persoon neigt meer naar ochtend- of avondritme dan de ander.

Bij kinderen zien we eenzelfde variatie in slaappatronen. Dit betekent dat het verplicht opleggen van een vast slaap- en waakritme niet altijd aansluit bij de biologische behoeften van een kind. Sommige kinderen, zoals Dré, hebben van nature een later slaapritme en worden niet uitgerust wakker als ze geforceerd vroeg op moeten staan.

Deze studie toont aan dat het slaapritme genetisch en biologisch bepaald wordt, en dat het forceren van een onnatuurlijk schema kan leiden tot slechtere slaapkwaliteit en vermoeidheid.

De rol van melatonine bij het slaapritme van kinderen

Hirshkowitz en Carskadon (2022) onderzochten hoe melatonine, het hormoon dat slaperigheid veroorzaakt, wordt geproduceerd bij jonge kinderen. Uit hun studie blijkt dat:

De melatonineproductie bij jonge kinderen pas rond 19:30 begint. Dit betekent dat een kind biologisch niet klaar is om te slapen om 19:00, zoals vaak wordt geadviseerd.
De natuurlijke slaapbehoefte per kind kan variëren en is afhankelijk van genetische factoren, lichtblootstelling en dagelijkse activiteit.
Een te vroege bedtijd kan leiden tot "verplichte" wakkerliggen, waarbij een kind in bed ligt zonder echt slaperig te zijn, wat slaapassociaties kan verstoren.
Het dwingend aanpassen van het ritme (bijvoorbeeld een kind veel vroeger laten slapen dan zijn natuurlijke ritme) kan slaapproblemen, oververmoeidheid en stress veroorzaken.

Met deze inzichten in gedachten wordt het duidelijk dat een strikt 7-19 schema niet voor elk kind geschikt is. Het is beter om te kijken naar de signalen van het kind en een ritme aan te houden dat aansluit bij de natuurlijke melatonine-afgifte.

Waarom standaard dagschema’s niet werken

De standaard slaapadviezen houden vaak geen rekening met de natuurlijke variatie in biologische ritmes. Elk kind is uniek, en net zoals sommige volwassenen ochtendmensen zijn en anderen avondmensen, geldt dit ook voor kinderen. Een vast schema opleggen zonder naar het kind zelf te kijken, kan leiden tot:

Moeilijk in slaap vallen als het kind nog niet moe is.
Onnodige strijd en frustratie bij het slapengaan.
Verstoorde slaapkwaliteit omdat het ritme niet aansluit bij de natuurlijke cyclus.

Het belangrijkste is dat een kind voldoende slaap krijgt binnen een ritme dat voor hem werkt. Bij Dré betekent dit een later opstaan en later slapen, maar hij slaapt voldoende en is overdag energiek en gelukkig.

Wat kunnen we hieruit leren?

Respecteer het natuurlijke ritme van je kind: Niet elk kind past in het klassieke 7-19 schema. Observeer en stem het dagschema af op wat werkt voor je kind.
Ondersteun een soepele overgang naar slaap: Aangezien melatonine pas later op gang komt, is een slaapmoment na 20:00 voor sommige kinderen logischer.
Een gelukkig kind is belangrijker dan een strak schema: Strakke schema's kunnen zorgen voor frustraties en het tegenwerken van jouw kind. Dré functioneert prima met zijn huidige ritme, omdat het aansluit bij zijn natuurlijke behoeften.

Conclusie

Dré’s dagschema bewijst dat een flexibel ritme perfect kan werken, zolang het aansluit bij het kind zelf. Wetenschappelijk onderzoek ondersteunt dit: niet elk kind kan en hoeft om 19:00 te slapen. Het belangrijkste is dat een kind voldoende rust krijgt en een schema volgt dat past bij zijn natuurlijke ritme.

Dus, als jouw kind later opblijft en pas rond 21:30 in slaap valt, betekent dit niet dat er iets mis is. Misschien is dat gewoon het ritme dat zijn lichaam nodig heeft!

Heb je meer vragen over dagschema's of het vinden van een goed ritme voor jouw kindje? Kijk dan snel https://www.debabyslaapcoach.be/slaapenonrust

Succes,

Lise